Dit is een artikel van het AD, door Dennis Jansen en Gudo Tienhooven

Bij de NPO wordt het programma’s schrappen: ‘Ga voor échte kwaliteit en minder voor weer een kwisje’

Kopzorgen en veel vragen domineren de publieke omroep na het nieuws dat vóór 2026 ruim 20 miljoen euro moet worden bezuinigd op de programmering. Omdat drama en journalistiek voorlopig buiten schot blijven, lijken de pijlen gericht op amusement. Maar wat levert het schrappen van een programma als Wie is de Mol? eigenlijk op? Zet dat zoden aan de dijk?

Bekende Nederlanders moeten wekenlang vrijgemaakt worden. Ze zijn afgereisd naar Cambodja, waar ze in restaurants eten en in hotels slapen. Ze moeten zelfs - vanwege de geheimhouding - in het land blijven als ze het spel moeten verlaten. Het oogt allemaal als een bioscoopfilm. Het mag dan ook wat kosten.

Wie is de Mol?, het paradepaardje van de publieke omroep, kost volgens ingewijden een slordige 170.000 euro per aflevering, exclusief presentatie- en overheadkosten. Het seizoen 2025 telt tien uitzendingen, waarvan de laatste in de studio wordt opgenomen. Geschatte kosten van de reeks van negen afleveringen: zo’n anderhalf miljoen euro. Het levert wekelijks mooie plaatjes, spannende beelden en miljoenen kijkers op.

Monsterbezuiniging

Toch staat de toekomst van deze tv-klassieker onder druk. Bekend is de monsterbezuiniging van 156,6 miljoen euro die het kabinet vanaf 2027 gaat invoeren. Lang werd gedacht dat dit geld uit de organisatie zelf kon worden gesneden, waardoor de kijker er weinig van zou merken.

Toch besloten de omroepen en overkoepelende NPO dat in 2026 al titels moeten sneuvelen als voorschot (van 20,4 miljoen) op de totale bezuiniging. Daarbij aangetekend dat journalistieke programma's (Nieuwsuur en talkshows als Bar Laat) en dramaseries - denk aan succestitels als De Joodse Raad en Woeste Grond - buiten beschouwing worden gelaten om de omroepen ‘meer zekerheid bieden’. De omroepen gaan onderling over de verdeelsleutel.

Wie is de Mol? is een van de duurste programma’s van de NPO. Gezien de geschatte kosten zou dat nog geen 8 procent zijn van die totale 20 miljoen. Kortom, er zullen meer programma’s op het hakblok komen. Maar welke? En is het überhaupt slim om Wie is de Mol? van de buis te halen?

AvroTros-directeur Taco Zimmerman zegt best te snappen waarom ‘zijn’ Wie is de Mol? nu onderwerp is van de bezuinigingsdiscussie. ,,Maar wij betalen allemaal mee aan de publieke omroep. Dan moet de programmering óók voor iedereen zijn. Ik weet dat commerciële zenders een programma als Wie is de Mol? het liefst nog morgen zouden willen hebben. Toch hebben wij dat soort blockbusters nodig om de publieke omroep zichtbaar en aantrekkelijk te houden. Ik vind wel: als de commerciëlen iets heel graag willen hebben - zoals dat gebeurde met Arjen Lubach (die overstapt naar RTL, red.) - moet de NPO ten principale bereid zijn om zo’n programma te laten gaan. Aan de NPO om vervolgens van de gelegenheid gebruik te maken om te vernieuwen. Want ook dát is een publieke taak.”

Programma’s schrappen

De werkgroep van de omroepen die zich gaat bezighouden met het op een rij zetten van de mogelijke bezuinigingen kan aan de bak. De omroepen hebben tot 1 april om hun lijstje met programma in te dienen. De NPO maakt aparte afspraken met taakomroep NOS over de bezuinigingen die publieke omroepen voor 2026 moeten doorvoeren. Taakomroep NTR valt wel onder de omroepen die moet snijden in de programma's. Het wordt puzzelen voor de omroepen. Welke titels worden uitgesteld, verdwijnen of mogen blijven? Uit een rondgang door televisieland blijkt wel: het wordt schrappen in plaats van schaven.

Mediastrateeg Evert Bronkhorst van Abovo Media heeft wel ideeën. ,,De programmering kan prima overeind blijven. ,,De NPO zelf is als organisatie belachelijk groot. Dáár moet eens in gesneden worden. En momenteel worden veel programmeerfouten gemaakt. Een docuserie met Maarten van Rossem en zijn broer die gelijktijdig te zien is met De slimste mens, bijvoorbeeld. Als dat minder dom wordt ingedeeld, haal je ook meer reclame-inkomsten binnen.”

Online programma's

Wie is de Mol? kan wat Bronkhorst betreft bij de publieke omroep blijven. ,,Die moet breed toegankelijk blijven en kan dus niet alleen bestaan uit nieuwsprogramma’s en documentaires. Maar kijk wat ze allemaal bij NPO 3 voor jongeren doen. Is het slim daar zo veel geld in te blijven investeren als je weet dat jongeren vooral online kijken? Online programma’s zijn ook veel goedkoper om te maken.”

,,Ik moet altijd een beetje grinniken als ik omroepdirecteuren hoor verkondigen dat het einde der tijden is aangebroken omdat zíj moeten bezuinigen”, zegt Angela de Jong, tv-columnist van deze site. ,,Maar helaas, we moeten allemaal de tering naar de nering zetten, dus zij ook.’’

Er worden prachtige programma’s gemaakt bij de NPO, zegt De Jong. ,,Maar er zit ook heel wat rommel en gemakzuchtige zendervulling tussen. Het zou mooi zijn als de omroepen deze bezuinigingsronde zouden gebruiken om scherper te kiezen, te gaan voor échte kwaliteit en minder voor weer een kwisje, een panelshow of een willekeurige BN’er die aan het werk moet worden gehouden en daarom maar een programma mag maken over zijn eigen probleem.’’

Maar nu worden er lukraak een paar programma’s geschrapt, vindt ze. ,,Ik mis een visie, waar ze naartoe willen met de NPO en hoe de publieke omroep ook in de toekomst relevant kan blijven. Ik zou zeggen: stel eerst dát plan op en pas daar vervolgens de programmering op aan.”

‘Heel onverstandig om bezuinigingen bij de producenten neer te leggen’

Omroep Max-baas Jan Slagter en directeur van PowNed Dominique Weesie stellen dat de 20,4 miljoen bezuiniging ‘vooral de buitenproducenten zullen treffen’. ,,Daar vallen de eerste klappen”, zei Weesie. ,,Zij zullen zich ongerust maken, want elke omroep kijkt naar zijn eigen mensen om te produceren”, voegde Slagter toe.

Nelsje Musch-Elzinga, algemeen directeur van De Vereniging van Nederlandse Content Producenten (NCP) die ruim 90 procent van de producentenmarkt vertegenwoordigt, maakt zich al langer zorgen om het publieke bestel. ,,Wij vinden dat de bezuinigingen zo min mogelijk ten koste moeten gaan van het programmabudget. Daarmee zou de kijker namelijk het hardst worden geraakt. Producenten zijn namelijk een van de belangrijkste creatieve pijlers onder het bestel. Om de cijfers erbij te halen: negen van de tien meest gestreamde NPO-titels in 2023 zijn gemaakt door producenten, tevens acht van de tien best bekeken lineaire titels, uitgezonderd sport, nieuws en events.”

De commissie-Van Geel stelde al dat ‘buiten kijf staat dat externe producenten een grote rol spelen in het vervaardigen van hoogstaand media-aanbod voor de publieke omroep. Dat vergroot de veelzijdigheid en de kwaliteit van het aanbod van de publieke omroep’. ,,Het zou dus heel onverstandig zijn om bezuinigingen op de programmering bij de producenten neer te leggen”, aldus Musch-Elzinga.